İkinci yazıya başka başka şeylerden bahsederek girmek istiyordum ama bugünkü Türk tarımının pür-i halinin ana sorumlularının bir numarası bu reform girişiminden ve sonranda olanlardan olması gerekenlerden bahsetmek istiyorum.
Başlarken bu işin tetikleyicisi meşhur kanunu burada yazarak başlayalım. Hikâyenin başlangıcı olan Cumhuriyetin Toprak Reformu başlangıcı denilen Kanun 02.06.1929 tarihinde kabul edilmiş olup 11.06.1929 tarihinde 1213 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Şark manatıkı dahilinde muhtaç zürraa tevzi edilecek araziye dair kanun 3
Kanun No:1505 Kabul tarihi:2/6-1929
Madde 1 — 19 haziran 1927 tarih ve 1097 numaralı kanunun 9 uncu maddesi mucibince hazineye intikal etmesi lâzım gelen araziden köylü, aşiret efradı, göçebe ve muhacirlere tevzi edilmiş olanları tevzi olunanların yetlerinde ipka olunur.
Madde 2 — 1097 numaralı kanunun birinci maddesinde tayin edilen mıntaka dahilinde bulunan arazide hükümetçe salâhiyettardır. Arazinin sahibi arazisinin vüsatine göre beş yüzden ilci bin dönüme kadar olan miktarını isterse kendisine alakoyabilir.
Madde 3 — Tevzi edilmiş ve edilecek olan arazinin değer pahası mahallî rayicine nazaran kaza idare heyetince tayin ve vilâyet idare heyetince tesbit olunur. Bu iş için toplanan mezkûr heyetlerde müddei umumiler de bulunur. Bu kıymet üç yüz otuz bir senesinde mukayyet vergi kıymetinin sekiz mislinden aşağı ve on mislinden yukarı olmaz. Vergi kıymeti olmayan yerlerde ayni nisbet dairesinde tapu kıymeti esas ittihaz olunarak araziye vazıyet olunur. Bu suretle tayin edilen bedel hükümetçe eshabına tesviye veya Ziraat bankasına teslim olunarak arazi tapuca hükümet namına tescil olunur.
Madde 4 — işbu kanun Birinci Umumî Müfettişlik mırlakası dahilinde ve lüzumu İcra Vekilleri Heyetince tasdik edilen yerlerde tatbik olunur.
Madde 5 — İşbu kanun neşri tarihinden muteberdir.
Madde 6 — İşbu kanunun icrasını İcra Vekilleri Heyeti memurdur.
1929 yılında Mustafa Kemal Atatürk'ün Devrim ve Reformları kapsamında topraksız halka toprak dağıtmak amacıyla çıkarılan kanundur.(1) Böylelikle ülke toprakları verimli hale getirilecek ve topraksız köylü kalmayacaktı. Ancak dünyada 1929 ekonomik Buhranı genç Cumhuriyet'e kadar etkisini gösterince maalesef ki başarılı olunamamış bir girişim olarak kaldı. Ekonomik Buhranla beraber, Cumhuriyetin çok partili hayata geçme denemesi olan Serbest Fırka'nın kuruluşu ve o kısa süre içinde yaşananlar da tam olarak incelendiğinde bu Toprak Reformu ölü doğmuş bir çocuk gibidir.
İktisat Kongresinden başlayarak Birinci ve İkinci Sanayi Planlarına da bakıldığında görüleceği üzere Atatürk Türkiye’si tarım yoluyla kalkınma modelini merkeze almıştır. Burada ikinci en önemli aktör de Madenciliktir. Bu modele göre; Madencilik ve Tarım ülkenin lokomotif iktisadi yatırım temelleridir. Türkiye Cumhuriyeti bu sektör yoluyla kalkınacak, sanayileşecek ve iktisadi bir dünya aktörü haline gelecektir.
Burada can alıcı noktalardan biri ülkenin topraklarıyla ilgili ayrı bir sahiplik ve sahipsizlik sorunu vardır. Bu da tarihe gömülüp giderken bütün sorunlarını genç Cumhuriyete bırakmış olan Ottomanların Toprak Rejimidir. Ottomanlarda tüm araziler ilk başta Bizans'ta olduğu gibi Devlete yani tahta aitti. Sonrasında belli istisnalarla başlayan ve kapitülasyonlar sonrası şartların zorlamasıyla payitaht Mülkiyet hakları vermeye başlamıştı. Islahat Fermanı, Tanzimat Fermanı ile ilan edilen Meşrutiyetler sırasında birçok uluslararası kavramı ve kurum da İmparatorluk sahasına girmişti. Tapu ve Kadastro teşkilatı kurulmuş, Medeni Hukuk/Miras hukuku (Mecelle) ve Anayasa yürürlüğe girmişti. Miras hukukunun mülkiyet üzerinde çalışmasıyla birlikte artık toprak zilliyeti bireysel bir hak olmuştu. Fakat Ottomanlardan kalan toprak rejiminin sıkıntıları Cumhuriyet kurucuları için ayrı bir baş ağrısı olmaya devam etmekteydi, kırsalda arazilerin büyük kısmı belli dönemlerde fermanlarla, beratlarla veya farklı tavizler sonucunda yerel feodallere verilmişti. Toplum dinamiklerini harekete geçirip kalkınma hamleleri ve planları yapan yönetimin en büyük sıkıntısı bu toprak sahiplerinin imtiyazlarından vazgeçmemesi, köylülerin üretim yapacak arazilerinin olmamasıydı.
Türkiye de Tek Parti dönemindeki Toprak Reformu atılımının arkasındaki nedenler ve konunun hangi saiklerle gündeme getirildiği belki de erken Cumhuriyet tarihinin en çetrefil, açıklanması en güç konularının başında gelmektedir (2).
Gündeme geldiği üç seferde de; Cumhuriyet tarihinde siyasal sonuçlar itibariyle önemli gelişmelere sebep olmuş, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) içinde ve dışında derin çatlaklar yaratmış ve nihayet bu çatlaklar nedeniyle çok partili hayata geçişe önemli bir itki sağlamıştır (2).
Toprak reformu konusu yeterince açıklığa kavuşmamış olmasına karşın, üzerine çok şey yazılıp, çok şey söylenmiştir (2). Reformun hangi saiklerle gündeme geldiği kısmında, bizi ilgilendiren daha çok Türk tarımının ve köylülüğünün nesnel koşulları, bir toprak reformunun getirdikleri ve hedefledikleridir. Konunun ideolojik ve siyasi nitelikleri yerine, konumuzla alakalı olan bir diğer konu; Köylü’nün sosyolojik durumudur. Bu da Türk Tarımı ve Toprak Reformu konusunda önemli bir başlıktır.
KAYNAKÇA
2. M. Asım Karaömerlioğlu. "Bir Tepeden Reform Denemesi: Çiftçiyi Topraklandırma Kanununun Hikâyesi". https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-107-mart-1998/2302/bir-tepeden-reform-denemesi-ciftciyi-topraklandirma-kanununun-hikayesi/2836
3. T.C. Resmi Gazete. 11 Haziran 1929 salı. Sayı: 1213. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1213.pdf
4. Serbest Cumhuriyet Fırkası. https://tr.wikipedia.org/wiki/Serbest_Cumhuriyet_F%C4%B1rkas%C4%B1
5. https://www.altayli.net/cumhuriyet-turkiyesinde-toprak-reformu-ve-uygulamalari.html
6. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yyusbed/issue/43563/533180
7. https://ozgurlukdunyasi.org/arsiv/132-sayi-207/409-toprak-ve-tarim-politikasi-ve-toprak-talebi
8. https://www.tesadernegi.org/turkiyede-toprak-reformu-denemeleri.html?0c86f0&0c86f0
9. https://odatv4.com/ataturkun-ozlemini-cektigi-seyi-gerceklestiremedik-08111944.html
10. https://gayrimenkulmevzuati.com/cumhuriyet-doneminde-toprak-mulkiyeti-meselesi-1-1924-anayasasi-donemi-ve-ciftciyi-topraklandirma-kanunu/
11. https://app.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TVRVeU1ESXpNdz09
12. https://www.sozcu.com.tr/2014/yazarlar/soner-yalcin/bir-de-buradan-bak-659612/
Comments