Felsefe Thales’le mi başlamıştır? Yoksa Felsefeyyi bai başlatanları Thales kuşağımı yetiştirmiştir? Bilgelik ve filozofluk ayrımını yapmadan Batı felsefe merkezli felsefenin özünü anlayabilmek kolay değildir. Yedi bilge, her felsefe tarihçisinin yedi bilgesinin ilk sıraya yazdığı ve her listede farklı farklı isimlere rağmen bulunan iki isimden biri; Thales, diğeri; Solon ’dur. İkisi de felsefe açısından felsefeci yani filozof değil, bilge kişilerdir.
“Pontoslu Herakleides’in ‘Cansız Kadın Hakkında’ adlı eserinde belirttiği gibi, Sikyon’da Sikyon ya da Phleius tiranı Leon ile konuşurken felsefe adını ilk kez anan ve kendini filozof olarak adlandıran ilk kişi Pythagoras olmuş; tanrının dışında hiç kimse bilge değilmiş. Eskiden ‘bilgelik’ deniyordu, bunu meslek edinene ve zekâsını büyük bir özenle bu konuda çalıştırana ‘bilge’, bilgeliği bağrına basana da ‘filozof’ deniyordu. Bilgelere sofist de denirdi: yalnız bunlar değil, ozanlar da sofistti; Kratinos ‘Arkhilokhoi’da Homeros ve Hesiodos’u izleyenleri överken böyle söyler.” (LAERTIOS, 2021 sayfa 17-18)
Batı merkezli felsefe anlayışında hep göz ardı edilen doğu ve diğer coğrafya felsefeleri de özünde Thales sonrası oluşan Onto-felsefe yerine bireyin ve toplumun hayatını idame ettirirken işine yarayacak öğretiler ve öğütler demetidir. Batı felsefesi Mısır ve Yahudilerin coğrafyaya etkisi ile düşünsel mana da bulundukları toplumun da etkisi ile özgür düşünceyi içselleştirdiler. Mısır ve Ortadoğu bilgeliğinin sınırlar çizerek faydacı düşünüşünün ilk izleri İon ve İtalyan bilgelerinde görülebilmektedir. Toplumsal inanç sisteminin farklılığından dolayı ilk felsefe bu sınırların dışına çıkabilenlerce başlatıldı. Bilgelerde bu filozofların ilk akıl hocalarıydı. Nasıl ki, Mısırlı rahiplerle, Yahudiler ilk bilgelerin akıl hocası olmuşlarsa aynen öyle oldu durum.
Bilge; “her şeyi bildiği gibi, bildiği şeyleri de iyi ve sağlam bilen, bilgisini kendisi ve başkaları için en yararlı bir biçimde kullanabilen, iyi ahlaklı, olgun kimsedir.” Filozof; “felsefeyle uğraşan, felsefe yapmaya düşkün ve felsefe biliminin gelişmesinde katkıları olan, felsefede çığır açan kimse, düşünür. Sakin ve kendi halinde yaşayan, olaylara kendine özgü yorumlarla bakan, olayları hoşgörüyle karşılayan kimsedir.” Bilge ile filozof arasındaki edim farkı bilmek ve düşünmek edimleridir.
Bilgi; “insan aklının alabileceği gerçek, olgu ve ilkelerin tümüne verilen ad. Bir konu ya da iş konusunda öğrenilen ya da öğretilen şeyler. Araştırma, gözlem ya da öğrenme yoluyla elde edilen gerçektir.” Bilge ‘bilen insan’ olarak nitelik kazanırken, filozof ‘düşünen insan’ olarak nitelik kazanmıştır. Bilge düşünenin düşüncesinin bileni, taşıyanı ve aktaranı iken, filozof bilgeliği de kapsayan biz nitelik bütünüdür.
Yedi bilge batı felsefesine giden yolun mimarları, o yolun rehberleri ve öğretmenleridir. Yedi bilge tabiri Batı düşün hayatına tesadüfen girmiş değildir. Başta yazdığımız gibi İon ve İtalyan felsefesinin temeli Mısır ve Yahudi mitolojisi ile çok sıkı ilişki içindedir. Yedi bilgenin tamamına yakını ve daha sonra kadim felsefenin babalarının birçoğu Mısır ve Yahudi kültürüne seyahatler yapmışlar ve onların öğretilerini o kültürlerin bilge insanlarından öğrenmişlerdir. Yahudilikte bilgeliğin yedi sütunu vardır. Felsefe de bu yedi bilge üzerine inşa edilmiştir. Yedi kollu şamdanın üstündeki yedi mum yedi bilgeyi işaret etmektedir. Eski astronomi yedi gezegen olarak üzerine kurulu ve merkezde dünyanın olduğu bir sistem olarak düşünülürse yedi bilge yedi gezegeni temsil etmektedir. Mesela Thales “su” ile başlayan hayatı işaret etmesinden dolayı olsa gerek, “dünya”yı temsil etmektedir.
Eski Mısır da Güneş Tanrısının yedi ruhu, yedi bilgeliğe işaret etmektedir. Yine büyük Mısır tanrısı Ra’nın yedi şahini yedi bilgeyi temsil etmektedir.
Bizim kaynaklarda adı geçen sayıları kimi zaman onbeşe kadar çıkan bu bilge kişilerden Yedi Bilge olarak yazacaklarımız ve Miletli balıkçıların ağlarına takılan üçayaklıyı hak ettiği insanlar tarafından düşünülen şu yedi bilgeyi yazacağız ve üçayaklının dolaşırken ki hikâyesini anlatacağız; Thales, Solon, Pherekydes, Bias, Kleobulos, Kheilon, Periandros.
Hikâyeyi anlatırken mutlaka değinilmesi gereken bilgeler; Pittakos, İskit Anakharsis, Khenailı Myson, Giritli Epimenides’i de unutmadan yapmaya çalışacağız bu hikâye anlatmayı.
Kaynakça:
LAERTİOS Diogenes. Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri. Çeviren: Candan Şentuna. YKY Yapı Kredi Yayınları. 10. Baskı. İstanbul, 2021
KARAKAŞ Özden Bekir. YEDİ. Basıma hazır kitap dosyası. İstanbul, 2019
Comments